शाळेची जैवविविधता नोंदवही (CBR) म्हणजे काय?
माती
१. खडकांचे प्रकार- दिवस १-२
खडकांचे प्रकार, खडक ओळखण्याच्या खुणा, खडकांची झीज, खडकांचे परिसराशी नाते , खडकांचे उपयोग,
https://www.youtube.com/watch?v=h3Ti7FD1MUM
२. मातीचे प्रकार: दिवस ३
सहयोगि शिक्षकाने गावातुन ३ ते ५ वेगवेगळ्या ठीकाणची साधारण १ किलो माती आणावी.
१. ओठ्याकाठची माती.
२. नदीकाठची माती.
३. शेतातील माती
४.शाळेच्या आवारातील माती
५. रस्त्याच्या कडेची माती
६. माळरानाची माती
मुलांनी वरच्या मातीचे निरिक्षण करावे.
निरिक्षण:
१. मातीचा रंग
२. वास
३. स्पर्श
४. मातीतील घटक- भिंगाने मातीतील घटकांकडे बघावे, छोटे दगड, मातीचे कण, वाळू, झाडांची मूळॆ, किडे, गांडुळ, बीया, छॊटे शंख, झाडांच्या पानांचे तुकडे
३. जमिनिच्या स्तरांचे निरिक्षण: दिवस ४-५
जमिनिचा छेद आक्रुति
https://slideplayer.com/slide/15512602/
कठिण दगड, छोटे दगड , दगडांचा भुगा, त्यानंतर काळी , लाल माती, व सगळ्यात वर पालापाचोळा,
१. माती कशापासुन तयार होते?
२. आपण खडक घेवुन भुगा केला तर माती तयार होईल का?
३. आपण जी माती बघतो त्यात दगडांच्या व्यतीरिक्त काय काय असते?
४.माती तयार होण्य़ाच्या प्रक्रियेला किती वेळ लागतो हे विचारवे ? (५, ५०, १०० वर्ष) , सांगावे. मातीचा २ से. मी चा थर व्हायला
जमीन एक गाळण: दिवस ६
प्रयोग: मातीची पाणीधारणक्षमता
शिक्षकाने वाळू , चिकणमाती, शेतातली माती याचे नमुने . प्लास्टीकच्या ३ किंवा १ छिद्र असलेली बाटली प्रयोगाकरीता तयार ठेवावी.
या प्रयोगावरुन मुलांना मातीच्या प्रकारांची पाणी धरुन ठेवण्याची क्षमता वेगवेगळी असते हे कळेल.
माती कशी तयार होते: दिवस ७
शाळेच्या परिसरातील ३ मेडीयम , छोटे कठीण दगड शोधुन आणावेत.
छोट्या दगडाने मुलांना काळजीपुर्वक मोठा दगड फ़ोडायला सांगावे.
खडक फ़ोडणे किती अवघड आहे हे मुलांनी अनुभवल्यावर त्यांना सांगावे, दगडापासुन नैसर्गीकरित्या माती तयार होण्यासाठी ३०० ते ५०० वर्षे लागतात.
माती तयार होण्यासाठी खडकावर कोण्कोणत्या नैसर्गीक, भौतीक, रासायनीक प्रक्रिया होतात हे मुलांना सांगावे.
मातीचे विवीध प्रकार व त्यांचे उपयोग : दिवस ८
खडकांचे प्रकार आठावा
जांभा दगड निर्मीति
महाराष्ट्रातील विवीध प्रदेश (समुद्र किनारा, डोंगर, पठार(डोंगराळ), देशाचा प्रदेश (पठार) आणी तेथील मातींचे प्रकार
आपल्या गावातील मातीचे नमुने
नदीकिनारी मिळणारी सुपीक माती
मातीचे विवीध प्रकार व प्र्तेक मतीचे गुणधर्म
भारतातील खनिजांची तोंडओळख: दिवस ९
खनिज म्हणजे काय?
खडकापासुन भारतात मिळणारी धातु आणी अधातु खनीजे आणी भारतातील त्यांच्या खाणी.
जमिनीची धुप: दिवस १०
जमिनीची धूप म्हणजे काय आणी त्याची कारणे आणी जमिनीची धूप थांबवण्यासाठिचे उपाय.
शिक्षकाने जमिनीची धूप आपल्या गावात कुठे होते याची उधाहरणे मुलांना सांगावित.
उदाहरणार्थ: ओठ्याकाठची जमीन, डोंगरावरची जमीन, डोंगर पायथ्याची जमीन.
माती संवर्धणाची तंत्रे: दिवस ११
माती संवर्धणासाठी आपण काय काय करु शकतो?
ओहोळ, घळ, ऊतार ह्या जागी माती संवर्धणासाठी करावयाचे तंत्रे
मातीचे प्रदूषण: दिवस १२
आज मातीचे खुप मोठ्या प्रमाणात प्रदुषण होत आहे.
माती दूषित होण्याची कारणे
https://vishwakosh.marathi.gov.in/27303/
प्रदुषणाची कारणे व ऊपाय
BIOREMEDIATION-
mycoremediation
Phytoremediation
भूस्खलन म्हणजे काय ?
https://mr.vikaspedia.in/social-welfare/90692a92494d924940-93594d92f93593894d92593e92a928-1/92d94293894d91693292893e91a947-90692a92494d924940-93594d92f93593894d92593e92a928
माळीण गावातील दरड दुर्घटना
https://mr.vikaspedia.in/social-welfare/90692a92494d924940-93594d92f93593894d92593e92a928-1/92e93e933940923-91793e93593e924940932-926930921-92694193094d91891f92893e-91593e93092392e93f92e93e90293893e#section-2
संदर्भ सुची:
गग
निसर्ग शाळा, पर्यावरणविषयक उपक्रम ,
ओइकोज , ग्राम मंगल
